29.05.1421 książę mazowiecki Janusz I nadaje rycerzowi
Janowi z Gościęczyc, stolnikowi czerskiemu, herbu Prus 3 - właścicielowi
osady Mińsk, przywilej zezwalający na lokację gminy miejskiej na prawie
chełmińskim,
1422 wybudowanie i konsekracja pierwszego
drewnianego kościoła, erygowanie parafii,
1468 potwierdzenie i rozszerzenie przywileju
lokacyjnego. Miasto uzyskuje prawo posiadania łaźni, cotygodniowego targu
i trzech jarmarków,
1471 synowie Jana z Gościęczyc Jakub, Aleksy i Jan
dokonują podziału majątku. Mińsk otrzymuje Jakub, dając początek rodzinie
Mińskich,
XVI wiek szczytowy okres rozwoju miasta. W pierwszych
latach tego okresu zostaje rozebrany kościół drewniany i wzniesiony nowy z
cegły palonej. Wnuczka Jakuba Mińskiego (żona Andrzeja Żabickiego)
sprzedaje swoją część miasta i dóbr Stanisławowi Ławskiemu herbu Pobóg.
Liczne pożary miasta,
1525 liczba jarmarków wzrasta do
czterech,
1530 Stanisław Ławski sprzedaje swoją część miasta i
dóbr Mikołajowi Wolskiemu, kasztelanowi sochaczewskiemu, a później
sandomierskiemu herbu Półkozic,
1547 pierwsza wzmianka o szpitalu miejskim
ufundowanym przez Annę Mińską,
1549 Mikołaj Wolski tworzy (za pozwoleniem króla
Zygmunta Augusta) ze swojej części miasteczko, które od swej funkcji
nazywa Sendomierzem,
21.04.1557 Anna Mińska - dziedziczka wsi Pniewnik -
uposaża szpital miński łanem roli zwanym wójtowskim i ogrodem zwanym
gądkowskim. Biskup poznański Benedykt Izbieński dodał do tego uposażenia
dziesięcinę snopową ze wsi Wola Zalewska,
2.03.1563 król Zygmunt August przywilejem w Piotrkowie
uwalnia łan szpitalny od wszystkich ciężarów miejskich i
krajowych,
1585 Stanisław Miński, wojewoda łęczycki i
podkanclerzy wielki koronny, odkupuje od Wolskich miasteczko Sendomierz i
okoliczne wsie,
1588 Jan Hlebowicz herbu Leliwa nabywa od Stanisława
Mińskiego, miasteczko Sendomierz i klucz wsi
przyległych,
1596 Paweł i Marcin Leśnowolscy herbu Pierzchała
kupują od Stanisława Mińskiego miasto Mińsk i okoliczne
wsie,
1607 jesienią przybywa do Mińska król Zygmunt III
Waza z małżonką Konstancją na mszę żałobną za Stanisława Mińskiego. Para
królewska spotyka się z matką zmarłego - Dorotą Ojczanową, primo Mińską,
sekundo Barziną,
1609 Stanisław Warszycki, wojewoda podlaski i
starościc czerski herbu Awdaniec, nabywa od syna Jana Hlebowicza Mikołaja
miasteczko Sendomierz i okoliczne wsie,
1620 kolejny pożar miasta,
1629 proboszcz Prokop Kostecki kończy odbudowę i
rozbudowę spalonej pod koniec XVI w. mińskiej fary,
1634 Jędrzej Święcicki w dziele "Topografia, czyli
opis Mazowsza" pisze: "Nieco dalej jeszcze leży w tych stronach ludne
miasto Mińsk, godne upamiętnienia z powodu dwóch magnackich
pałaców",
1646 Łukasz Opaliński, marszałek wielki koronny
herbu Łodzia, kupuje dobra mińskie od Pawła Leśnowolskiego, kasztelana
podlaskiego i Anny Leśnowolskiej, żony Wawrzyńca Roztworowskiego,
chorążego kaliskiego,
1655-1657 "potop" szwedzki,
30.04.1657 w Mińsku przebywa król szwedzki Karol Gustaw,
a następnie hetman polny Stefan Czarniecki,
1660 miasto (Sendomierz i Mińsk) liczy około 1000
mieszkańców, w II połowie XVII wieku następuje stopniowy upadek
gospodarczy miasta trwający do XIX stulecia,
1695 miasteczko Sendomierz zostaje wchłonięte przez
Mińsk,
1704
Ludwik Pociej herbu Waga
kupuje od Jerzego Warszyckiego, kasztelana łęczyckiego, część miasta i
klucz pobliskich wsi,
1750 najstarsze nadania na prowadzenie warsztatów
garncarskich w Mińsku (pochodzą z kancelarii Leona
Opalińskiego),
1777
miasto liczy 456
mieszkańców,
1781 cale miasto i dobra okoliczne otrzymuje w
formie sukcesji (po wygranej sprawie z Pelagią Potocką) Piotr Borzęcki
herbu Półkozic,
1791 skarga mieszczan mińskich do króla Stanisława
Augusta na Piotra Borzęckiego gwałcącego wszelkie przywileje
miejskie,
15.06.1791 wydanie glejtu królewskiego zabezpieczającego
prawa mieszczan mińskich,
1795 Mińsk w zaborze
austriackim,
2.11.1807 Mińsk i klucz wsi okolicznych kupuje na
licytacji w Dubnie Karol hrabia Jezierski kasztelan łukowski herbu Nowina,
za 1 065 124 złotych polskich,
24.02.1810 w Księstwie Warszawskim Mińsk zostaje włączony
do powiatu. siennickiego,
1812 wiosną przez Mińsk przemieszcza się jeden z
członów Wielkiej Armii Napoleona idącego na Rosję. Dowódca tego
zgrupowania nocuje w drewnianym budynku starej garncarni (przy ul.
Siennickiej obecnie obiekt nie istnieje),
1815 Mińsk w Królestwie Polskim
2.07.1816 Stanisław herbu Jezierski oddaje bezpłatnie i
na zawsze lokale potrzebne władzom administracyjnym i sądowym, aby obwód
(podprefektura) została ustanowiona w Mińsku na
zawsze,
6.07.1816 na siedzibę władz obwodu stanisławowskiego
wyznaczony zostaje Mińsk,
1818-1823 przebudowa traktu Warszawa-
Brześć,
1821 powstanie przytułku dla starców i kalek -
Fundacja Jezierskich
1827 miasto liczy 750 mieszkańców i 66
domów,
1828 Jan Ursyn Niemcewicz wspomina o Mińsku
(przebudowanie pałacu na klasycystyczną budowlę i przekształcenie ogrodu w
park krajobrazowy) w swych "Podróżach
historycznych",
1830-1831 powstanie listopadowe, dwukrotne
walki o miasto z wojskiem rosyjskim 26.04 i 14.07.1831
r.,
7.03.1837 ukazem carskim zostaje powołana gubernia
mazowiecka,
11.10.1841 ukazem carskim zostaje powołany powiat
stanisławowski z siedzibą w Mińsku,
1843 Mińsk liczy 1203 mieszkańców, 120
domów drewnianych i 5 murowanych,
1.01.1845 Mińsk w guberni warszawskiej (ukaz carski
zmienia gubernię mazowiecką na warszawską, przyłączając do niej także
gubernię kaliską),
1847 rozpoczęcie przez Karola hrabiego Jezierskiego
budowy budynku starostwa przy placu Kilińskięgo, wg projektu Henryka
Marconiego (ukończony w 1853 roku),
1848/1849 pobyt w Mińsku w gościnie u córki Marii (żony
Karola hr. Jezierskiego), generała i poety Franciszka Dzierżykraj
Morawskiego. W czasie tego pobytu powstaje gawęda wspomnieniowa pisana
wierszem pt. "Dworzec mojego dziadka",
1855 przeniesienie kancelarii rejenta z Siennicy do
Mińska,
1861Mińsk liczy 1338 mieszkańców, w tym 692
Żydów,
1863 powstanie styczniowe i powieszenie przez
Rosjan w kwietniu 20 powstańców (mińszczan) z rozbitego oddziału
Marcina Borelowskiego na świerkach rosnących wzdłuż ulicy Siennickiej.
Dwukrotne walki o Mińsk z wojskiem rosyjskim 15/16.04 i 17/18.05,
31.12.1866 podzielenie Królestwa Polskiego na 10 guberni
i 85 powiatów. Utworzenie powiatu mińskiego,
1866-1867 oddanie.do użytku linii kolejowej Warszawa
Terespol,
1868 zmiana nazwy miasta "Mińsk" na "Nowomińsk",
odtąd również powiat nosił nazwę "nowomiński",
21.03.1870 na mocy kontraktu z Karolem hrabią Jezierskim
miasto i dobra okoliczne nabywa Seweryn Doria Demałowicz herbu Lubicz za
150 000 rubli,
30.12.1873 kolonię Stasinów kupuje Michał E. Andriolli,
znany artysta, grafik i ilustrator
1874
urodził się filozof i
językoznawca Konrad Drzewiecki (zmarły w 1922 roku w
Mannheim),
1875
o Nowomińsku w "Gazecie
Polskiej" w trzech felietonach z cyklu "Chwila bieżąca" pisze "Litwos"
(Henryk Sienkiewicz),
29.06.1881 zorganizowanie w mieście Ochotniczej Straży
Pożarnej,
31.01.1882 Michał Elwiro Andriolli sprzedaje
Stasinów,
1885
miasto liczy 2940 mieszkańców
(1462 mężczyzn i 1478 kobiet). Częstym gościem w Nowomińsku jest Stefan
Żeromski, który przyjeżdża do Heleny z Zeitheimów Radziszewskiej
(pierwowzór Heleny z "Popiołów"). Romans tych dwojga potrwa jeszcze kilka
lat,
1886 powstanie w mieście najstarszej na
prawobrzeżnym Mazowszu księgarni i wypożyczalni książek, początkowo
Zuzanny Małyszczyckiej, potem Kornelii Skrodzkiej i Leokadii Lipskiej,
1890 Seweryn Doria Dernałowicz sprzedaje
plac pod koszary 38 Włodimirskiego J.C.W. Wlk. Ks. Michała Mikołajewicza -
Pułku liniowego z 13 Dywizji Kawalerii,
1897 Oddanie linii kolejowej Tłuszcz -
Pilawa
1898/1899 powstanie w Nowomińsku filii Towarzystwa
Akcyjnego Fabryki Machin, Odlewów K. Rudzkiego, Spółka w Warszawie.
Obecnie FUD,
6.03.1899 Seweryn Doria Dernałowicz sprzedaje we wsi
Goździk plac pod budowę cerkwi prawosławnej,
1901 rozpoczęcie budowy cerkwi (zakończenie w 1903
r.),
1902
miasto liczy 4771 mieszkańców.
Urodził się Stefan Kotański, historyk, dyrektor Biblioteki Instytutu
Geografii PAN, posiadacz jednego z największych zbiorów ekslibrisów w
Polsce (zmarł w 1975roku),
1903 urodził się Ryszard Manteuffel, pracownik
naukowy lnstytutu Rolniczego Rolniczego Puławach, profesor zwyczajny, dr
habilitowany, członek Prezydium PAN, autor licznych prac naukowych i
podręczników,
1905 wystąpienia rewolucyjno-patriotyczne w mieście
i na terenie powiatu,
6.10.1905 Towarzystwo Spożywcze "Oszczędność" otwiera
sklep przy ulicy Karczewskiej (obecnie Piłsudskiego). Rozpoczęcie strajku
szkolnego o polską szkolę,
1906 powstanie Koła Polskiej Macierzy
Szkolnej,
24.08 powstanie nowomińskiego Towarzystwa
Dobroczynności (126 członków),
21.09 śmierć Zygmunta Kazikowskiego, członka
organizacji bojowej PPS,
8.09 zawiązanie Towarzystwa Rolniczego, organizacji
społecznej zrzeszającej właścicieli ziemskich. Prezesem honorowym został
Seweryn Doria Dernałowicz,
1908 rozpoczęcie przez ks. kanonika Kazimierza
Sobolewskiego przebudowy jednonawowego kościoła parafialnego wg. projektu
architekta Józefa Dziekońskiego (prace zakończono w 1911
roku),
1910
Nowomińsk liczy 5794
mieszkańców,
1912
powstanie pensji Marii
Grochowskiej (późniejszego Gimnazjum Żeńskiego),
1913 rozpoczęcie budowy szpitala miejskiego (budowę
zakończono w 1915 roku),
1914 konsekracja przebudowanego kościoła
nowomińskiego przez księdza arcybiskupa Aleksandra
Kakowskiego;
1915, sierpień wojska rosyjskie opuszczają miasto, rozpoczyna
się okupacja niemiecka,
7.O7.1916 zmiana nazwy miasta "Nowomińsk"
na "Mińsk Mazowiecki", stąd powiat mińskomazowiecki. Obszar miasta
zostaje powiększony o wieś Goździk,
1.09 otwarcie czteroklasowej Szkoły Realnej Męskiej
(późniejszego Gimnazjum Męskiego) przez Polską Macierz Szkolną. Ukazała
się pierwsza w Mińsku Mazowieckim gazeta, dwutygodnik "Dla Ojczyzny".
Przybycie do koszar mińskich części II Brygady Legionów Polskich,
brygadiera Józefa Hallera, po walkach pod Stochodem,
1917
styczeń żołnierz i poeta legionowy Józef Mączka
przebywający w koszarach tworzy piękny wiersz "Pola ćwiczeń". Miasto Mińsk
Mazowiecki liczy 12 300 mieszkańców,
1918
maj wymarsz z miasta do
dalszych walk II Brygady Legionów Polskich,
11.11 rozbrojenie stacjonujących w mieście wojsk
niemieckich przez członków Polskiej Organizacji
Wojskowej,
14.11 w mińskich koszarach organizuje się 5. Pułk
Ułanów,
16.11 ukazuje się pierwszy w odrodzonej
Rzeczypospolitej Polskiej numer periodyku mińskiego pt. "Dzwon", którego
redaktorem i wydawcą był Kazimierz Czemicki (ostatni numer tego czasopisma
nosi datę 29.12.1918),
20.11 na burmistrza zostaje wybrany Bolesław
Berkan,
3.01.1919 5. Pułk Ułanów w składzie 2. i 4. szwadron i
pluton k.m. wyrusza na front walk polsko-ukraińskich, marzec ukazuje się pierwszy numer
cotygodniowego czasopisma pt. "Gazeta Urzędowa na powiat Mińska
Mazowieckiego". Podjęcie starań o przejęcie budynku cerkwi na potrzeby
miasta,
3.06.1920 urodził się Tadeusz Chróścielewski, poeta,
prozaik, tłumacz, piewca miasta i regionu,
6.06 powstanie na terenie miasta Oddziału Polskiego
Czerwonego Krzyża, lipiec wyszła gazeta "Próba Sił', wydana przez
Okręgowy Związek Młodzieży Wiejskiej, (ukazał się tylko jeden numer
gazety),
9.08 w mieście przebywa gen. Józef Haller oraz część
wycofujących się przed armią bolszewicką na linię obrony wokół Warszawy
oddziałów WP,
17.08 wyzwolenie Mińska spod okupacji bolszewickiej,
1.09 otwarcie Żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego
im. Tadeusza Kościuszki, zarządzanego przez W. Pawlicką (istniało 2
lata),
1920 sierpień/wrzesień na burmistrza zostaje wybrany Wacław
Krajewski. Mińsk Mazowiecki liczy 10 518 mieszkańców, w tym 4130
Żydów,
21.06.1921 do mińskich koszar (jako stałego garnizonu)
przybywa 7. Pułk Ułanów Lubelskich im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
Przez rok wychodzi miejski tygodnik ilustrowany "Wieś" redagowany przez J.
Bochniaka (dwa numery), dalsze W. Igański oraz tygodnik "Ziarno"
redagowany przez I. Lipińskiego (ukazało się 16
numerów),
1922 wydany zostaje "Kalendarz Informator
Mińsko-Mazowiecki" przygotowany przez S. Kaczmarskiego (pracownika
Starostwa Powiatowego Mińsk Mazowiecki),
1925 rozpoczęcie budowy elektrowni miejskiej
(ukończona w styczniu 1926 r.)
1.09 założenie Koła Myśliwskiego, otwarcie pierwszej
w mieście szkoły zawodowej - dokształcającej,
1927 ukazuje się pierwszy numer tygodnika
"Wiadomości Mińsko-Mazowieckie" (pismo istniało do 1931 roku).
Redaktorami byli kolejno: Z. Lissowski, Michał Gąsecki i Stanisław
Smoleński. Do Mińska Mazowieckiego jesienią przyjeżdża kilkakrotnie
Wojciech Kossak celem studiowania "Kasztanki" Piłsudskiego kwaterującej w
koszarach 7. Pułku Ułanów,
1929 miasto liczy 13 500 mieszkańców. Przejęcie
przez Towarzystwo Szkół Średnich istniejących w Mińsku Mazowieckim
gimnazjów (żeńskiego i męskiego) oraz utworzenie ośmioklasowego gimnazjum
koedukacyjnego,
1930 Towarzystwo Rolnicze w Mińsku Mazowieckim
przekształca się w Okręgowe Towarzystwo Organizacji i Kółek Rolniczych.
Rozpoczęcie rozbudowy szpitala miejskiego (zakończone w 1931
r.),
1931 ukazuje się monografia jubileuszowa z okazji
50-.lecia Mińsko-Mazowieckiej Ochotniczej Straży
Pożarnej,
30.11 urodził się Jan Himilsbach, aktor i autor
dowcipnych opowiadań z życia drobnych rzemieślników i proletariatu
mińskiego (zmarł w1988 roku w Warszawie),
27.11.1934 na burmistrza zostaje
wybrany Trojan Przybora (funkcję tę pełnił do września) 1939
roku,
1935 Mińsk Mazowiecki liczy 12 988 mieszkańców, w
tym 4792 Żydów,
1936
poszerzenie granic miasta,
powstaje dzielnica Nowe Miasto. Ostateczny demontaż murów i innych
elementów budynku cerkwi prawosławnej,
1.06 zastrzelenie w ogrodzie przy ul. Warszawskiej
(obecnie plac Kilińskiego) wachmistrza 7. Pułku Ułanów Jana Bujaka przez
Judkę Lejb Chaskielewicza z Kałuszyna. Rozpoczęcie 4-dniowych wystąpień
antyżydowskich w mieście,
10.08 nadanie przez Radę Miejską honorowego
obywatelstwa marszałkowi Edwardowi Rydzowi Śmigłemu i 7. Pułkowi
Ułanów Lubelskich im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego,
3.11 przyjęcie przez Radę Miejską na wniosek Zarządu
Miasta herbu Leliwa (z ośmioramienną gwiazdą) za herb
miasta,
1937 zelektryfikowanie odcinka kolejowego Mińsk
Mazowiecki - Warszawa. Rozpoczęcie budowy budynku Wydziału Powiatowego
(ukończono go w 1938 rokuj,
1938 rozpoczęcie budowy budynku szkoły powszechnej
(obecnie Szkoła Podstawowa im.
M. Kopernika). Budowę ukończono w 1939
roku,
1939 miasto liczy 15103 mieszkańców. Rozpoczęcie
budowy ośrodka zdrowia,
27.08 7.
Pułk Ułanów rozpoczyna
czynności mobilizacyjne i wyrusza z mińskich koszar na kwatery do okolicznych
wsi,
12.09 wkroczenie do miasta oddziałów
niemieckich,
13.09 bitwa pod Mińskiem Mazowieckim Grupy
Operacyjnej Kawalerii gen. Władysława Andersa,
1939/1940 organizowanie w mieście i powiecie mińskim
struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Utworzenie obwodu Związku Walki
Zbrojnej, od 14.02.1944 Armii Krajowej, (kolejne kryptonimy - "Mewa",
"Jamnik", "Kamień"),
1940 odtworzenie w ramach Związku Walki Zbrojnej 7
Pułku Ułanów Lubelskich pod kryptonimem "Mazury". Pułk liczył 100
żołnierzy zorganizowanych w piątki na obszarze Warszawy, miasta i powiatu
mińskomazowieckiego,
1941 w Mińsku Mazowieckim szwadron "Mazurów" pod
dowództwem por. K. Chodkiewicza "Kościeszy" osiąga pełny
stan,
1942 powstanie tajnego Koła Akademickiego mińszczan.
Szwadron "Mazurów" w Mińsku Mazowieckim otrzymuje nazwę 1. Szwadronu
imienia por. Zygmunta Piaseckiego,
21.07 likwidacja mińskiego getta przez okupantów
zamieszkanego przez ponad 7000 Żydów. Z pozostawionych przy życiu (około
650) utworzono dwie kolumny robocze,
10.01.1943 likwidacja kolumny roboczej (około 500 osób)
ulokowanej w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 im. M. Kopernika przy ul.
Siennickiej 39. Spalenie gmachu szkolnego i budynku mieszkalnego
stanowiącego własność miasta,
5.06 likwidacja przez Niemców drugiej kolumny
roboczej (około 150 osób) umieszczonej na terenie byłej Fabryki K.
Rudzkiego i S-ka,
9.06 brawurowa akcja oddziału AK na Arbeitsamt.
Spalenie akt i wykonanie wyroku śmierci na konfidencie gestapo -
Rymarkiewiczu,
22.07 udana akcja AK likwidacji szefa gestapo powiatu
mińskomazowieckiego - Schmidta,
17.02.1944 "wielka wsypa", masowe
aresztowania przez Niemców mieszkańców miasta związanych głównie z
konspiracją niepodległościową,
30.07 wyzwolenie miasta w ramach akcji "Burza" przez
żołnierzy AK. Koszary mińskie zostały zdobyte i obsadzone przez pluton
szwadronu zapasowego 7. Pułku Ułanów noszącego od 1943 roku kryptonim
"Jeleń". Burmistrzem z ramienia Delegatury Rządu w Londynie zostaje
Hipolit Konopka. Do miasta wkraczają pierwsze oddziały wojsk
sowieckich,
31.07 omyłkowe zbombardowanie miasta przez lotnictwo
sowieckie,
7/8.08 przejęcie władzy w mieście przez
przedstawicieli komunistycznego PKWN,
14.12 śmierć pod Kałuszynem komendanta obwodu AK
por. Ludwika Wolańskiego "Lubicza"
2/3.03.1945 skrytobójcze morderstwo 7 obywateli miasta
przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa (Kaniewskiego, Hipolita Konopki,
Wałęgi, Tadeusza Wojewódzkiego, Mieczysława Wrzoska, Trojanowskiego i
NN),
29.11.1952 powstanie Zakładów Naprawczych Taboru
Kolejowego,
sierpień 1957 przeniesienie 1. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego
"Warszawa" do Mińska Mazowieckiego,
1957 utworzenie Ośrodka Szkolenia Wojskowej Służby
Wewnętrznej,
6.05.1962 zebranie założycielskie Towarzystwa Przyjaciół
Mińska Mazowieckiego,
1971 uroczystości 550 rocznicy lokacji
miasta,
30.06.1975 likwidacja powiatu i przyłączenie Mińska
Mazowieckiego do województwa siedleckiego,
1.09.1976 otwarcie Państwowej Szkoły Muzycznej I
stopnia,
31.07.1979 oddanie do użytku zespołu dworców PKP i
PKS,
25.12.1984 erygowanie parafii pw. św.
Antoniego,
30.10.1987 zakończenie remontu pałacu Dernałowiczów,
przekazanie go Miejskiemu Ośrodkowi Kultury i Miejskiej Bibliotece
Publicznej,
17.11 uruchomienie oczyszczalni
ścieków,
27.05.1990 odtworzenie samorządu terytorialnego - wybory
samorządowe,
1.09. otwarcie Szkoły Podstawowej nr. 6 im. H.
Sienkiewicza, sformowanie Ośrodka Szkolenia Żandarmerii
Wojskowej,
1993 ukazuje się nr. 1 zeszytu "Rocznika
Mińskomazowieckiego" - Wydawnictwa TPMM,
21.01 erygowanie parafii personalnej, wojskowej pw.
św. Michała Archanioła,
9.02.1994 rejestracja Fundacji Edukacji
Artystycznej,
29.05 oddanie do użytku przystanku PKP Mińsk
Mazowiecki - Anielina,
28.07.1995 uruchomienie magistrali
wodociągowej,
18.11 otwarcie Domu Dziennego "CARITAS" Diecezji
Warszawsko - Praskiej przy ul. Granicznej,
grudzień 1995 uruchomienie stacji uzdatniania
wody,
grudzień mińskie koszary zajmuje 2 Brygada Obrony
Terytorialnej.